Van het geslacht Ribes bestaan ruim 150 soorten. Het zijn gladbastige of gedoornde, niet-wintergroene heesters met mooi drie- of vijflobbig blad. Sommige soorten zijn prachtig in de siertuin, andere zijn niet alleen mooi maar geven bovendien heerlijke vruchten. Dat zijn van oudsher de rode en witte aalbessen (Ribes rubrum), zwarte bessen (R. nigrum) en de behaarde kruisbessen (R. uva-crispa).
Er zijn ook hybriden-bessensoorten, zoals de jostabes, een kruising tussen zwarte bes en kruisbes. En natuurlijk de niet verwante bosbessen, Amerikaanse blauwe bessen (voor zure grond), cranberry’s, rode vossenbessen (Preiselbeeren) enz. Leuk om enkele van die soorten in de tuin te hebben. Lekker om van te snoepen en te oogsten (ook voor kinderen). Bessenstruiken passen prima in een kleine tuin en ze bestuiven zichzelf. Een aparte fruittuin is echt niet nodig. Aalbessen kunnen als losse struik heel goed tussen sierplanten groeien of als haag tegen draden worden geleid. Kruisbessen zijn ook als stamboompjes (op een onderstam geënt) heel decoratief. Bessen kweken kan zelfs in potten op balkon of terras.
De belangrijkste bessen
Aalbessen (Ribes rubrum) in België ook: trosbessen. De rode hebben een zoetzure smaak. Zeer bekende rassen zijn o.a. ‘Jonkheer van Tets’ (vrij ‘losse’struiken, mooie grote bessen, rijp vanaf begin juli), ‘Stanza’ (grote donkerrode bessen, vanaf midden juli) en ‘Rondom’ (dichte trossen middelgrote bessen, vanaf tweede helft juli). Witte aalbessen (ook R. rubrum) smaken zoeter met meer aroma. Vogels zien de witte bessen niet en laten ze beter met rust dan rode bessen. Goede rassen zijn o.a. ‘Echte Witte Parel’ en ‘Witte Hollander’. Beide geven dikke, doorschijnende bessen in lange trossen (rijp in juni-augustus).
Zwarte bessen (Ribes nigrum) dragen vruchten aan het eenjarige hout. Het sap heeft de bekende cassis-smaak. Het vitamine-C-gehalte is hoog. Zeer bekende rassen zijn o.a. ‘Wellington XXX’ (rijpt vanaf juni), ‘Black Reward’ (juli) en ‘Baldwin’ (juli).
Kruisbessen (in België: stekelbes of knoesel) (Ribes uva-crispa) dragen ook aan eenjarige twijgen. De vruchten smaken heerlijk en rijpen in juni-augustus. Ze zijn er met bijna witte vruchten (‘Whitesmith’), gele (‘Höning’s Früheste’, ‘Goudbal’), groene (o.a. ‘Greenfinch’, ‘Grüne Hansa’), donker paarsrode ( ‘Whinham’s Industry’, ‘May Duke’) en lichtrode, zoals de doornloze (!) ‘Captivator’ die ook nog eens zeer resistent tegen meeldauw is.
Verzorging
Aalbessen en kruisbessen groeien in iedere niet te droge grond. Verbeter de grond in het plantgat bij het inplanten met compost. Houd bij rode en witte bessen en kruisbessen een plantafstand van 1 à 1,5 m aan, bij zwarte bessen meer: 1,5-2 m. Snoei de takken na het inplanten tot de helft terug. Daarna ieder jaar na de oogst snoeien. Bij aalbessen ook zomersnoei toepassen voor maximale vruchtrijping.
TIP Rode en witte aalbessen en kruisbessen zijn vers heerlijk met yoghurt, ijs, chocola, vla of slagroom. Bij zwarte bessen ontstaat de verrukkelijke cassis-smaak door ze te koken.
Lekker: bessenjam uit eigen tuin
Nodig: 1 kg bessen (één soort of diverse soorten door elkaar), 0,5 kg geleisuiker. De bessen schoonmaken, wassen, uit laten lekken en pureren. Voor jam zonder pitjes de vruchtenmassa door een zeef wrijven. Daarna de geleisuiker erdoor roeren. Aan de kook brengen en 4 minuten laten doorkoken. Regelmatig doorroeren. Afschuimen, in potten gieten en die direct sluiten. (Ook heel lekker: kruisbessen-bananenjam (neem van elk 500 g, dus totaal 1 kg, op 0,5 kg geleisuiker).
